برنامه ریزی برای تمرین گیتار (موسیقی)

“درست تمرین کردن خود یک هنر است.”

روش تمرین گیتار

چندی پیش بحثی در مورد چرایی سطح پایین نوازندگی و موسیقی در ایران پیش آمد، یکی از نتایج بحث، آن بود که هنرجویان و حتی بسیاری از معلمین موسیقی کشور هنر تمرین کردن را به خوبی نمیدانند.

در واقع بسیاری از هنرجویان تفکر صحیحی از چگونگی پیشرفت در موسیقی ندارند و طبیعتا تفکر درستی نیز از درست تمرین کردن ندارند و حتی تمرین کردن را کسل کننده میدانند.

در   7 نکته برای تمرین مؤثر و روزانه‌ی گیتار  در مورد راه کارهایی صحبت کرده ام که از خسته کننده شدن تمرینات جلوگیری میکند.

پراکندگی بیش از حد در تمرینات، زمان بندی نادرست و بی هدفی از مشکلات تمرینات هنرجویان موسیقی است. در این مطلب قصد دارم تا طرحی ساده از برنامه ریزی  و روش تمرین گیتار و  موسیقی را بنویسم و امیدوارم دید خوبی برای هنرجویان موسیقی فراهم کند و تفکر تمرین درست را منتقل کند.

نکته: این مطلب هم برای نوازندگان گیتار مفید است و هم سایر ساز ها.

1-گرم کردن.

همیشه تمرینات را با 10 دقیقه گرم کردن شروع کنید، دقیقا به همان معنای گرم کردن پیش از ورزش.

نوازندگی نیاز به مقدار زیادی فعالیت فیزیکی و ذهنی دارد و عضلات ریز و درشت زیادی را درگیر میکند.

 گرم کردن کمک میکند تا تمرکز کافی را برای تمرین و نوازندگی به دست آورید. علاوه بر این گرم کردن باعث میشود تا عضلاتی که برای نوازندگی به آنها نیاز دارید عملکرد بهتری پیدا کنند که در نتیجه ی نهایی نوازندگی تاثیر گذار است. گرم کردن باعث چابکی بیشتر میشود و کیفیت صدایی تولید شده را به طرز چشمگیری بهبود می بخشد. گرم کردن موجب میشود تا آرامش روحی و فیزیکی لازم، جهت تمرینات را به دست آورید پس این موضوع را جدی بگیرید و همیشه ده دقیقه قبل از تمرینات گرم کنید.

• نرمش های مخصوص نوازندگان
• نرمش های گرم کردن عظلات کمر و گردن
• تمرینات گرم کردن روی ساز
• نرمش های کششی
• یوگا
• و…

موارد فوق را میتوانید در ده دقیقه برای گرم کردن انجام دهید. سعی خواهم کرد در مطالب بعدی نرمش ها و تمرینات گرم کردن را به تفصیل معرفی کنم.

2-تعیین هدف.

بسیار مهم است که شما پیش از  هر چیز، هدفی برای تمرینات داشته باشید. اگر هنرجو هستید و به کلاس میروید معلم درس ها و نکته هایی را در هر جلسه به شما منتقل میکند. لازم  است اهدافتان را بر اساس درس های هفتگی و سطحتان تعیین کنید.

به عنوان مثال اگر شما گام می مینور را فرا گرفته اید و قطعه ای را نیز در این گام برای تمرین دارید باید هدفتان را به این شکل تعیین کنید :

• نواختن گام می مینور در پوزیشن های درست
• افزایش سرعت اجرای گام تا حد ممکن
• حفظ کردن گام و علامت های تغییر دهنده ی آن
• اجرا و حفظ کردن قطعه ای در آن گام
• رساندن قطعه به سرعت استاندارد

اگر شما آرپژی را یاد گرفته اید باید در اهدافتان تعیین کنید که ابتدا با انگشت گذاری صحیح آن آرپژ را اجرا کنید و سپس به سرعت مورد نظر نزدیک کنید.

چیزی که در تعیین هدف مهم است این است که واقع بینانه باشد. به عنوان مثال اگر شما توانایی اجرای نتهای چنگ را تا تمپوی 100 دارید هیچ وقت اهدافتان را بر روی تمپوی 120 تنظیم نکنید زیرا موجب سرخوردگی و دلسردی میشود و حتی ممکن است موجب آسیب رساندن به شما و نوازندگیتان دارد.

3-رپرتوار

یاد گرفتن قطعات جدید بسیار مهم است، اما تمرین و آماده نگه داشتن رپرتوار و قطعات قدیمی از آن هم مهم تر است.

در بین هنرجویان گیتار کلاسیک بسیار دیده ام که تمام وقت و انرژی خود را برای یادگیری قطعه ی جدید صرف میکنند و زمانی را برای تمرین رپرتوار خود اختصاص نمی دهند. به همین دلیل هیچگاه قطعه ای را آماده ی اجرا ندارند.

تمرین قطعات رپرتوار علاوه بر اینکه باعث میشود همیشه آمادگی اجرا داشته باشید، باعث پختگی اجرا و پنجه ی شما میشود.

به همین دلیل همیشه به هنرجویانم توصیه میکنم که قطعات رپرتوارشان را تمرین کنند و آماده ی اجرا باشند. برای تمرین رپرتوار بسته به مدت زمان تمرین روزانه میتوانید زمانی بین 15 تا 20 دقیقه  در نظر بگیرید.

4-گام و آرپژ

آندره سگویا در یکی از مصاحبه هایش گفته بود اگر تنها دو ساعت در روز زمان برای تمرین داشته باشد تمام آن دو ساعت را به تمرین گام اختصاص میدهد. شاید این نظر کمی افراطی باشد اما حقیقت دارد. تمرین گام و آرپژ بسیار برای نوازندگان مهم و مفید است.

برخی نواختن گام و آرپژ را برای گرم کردن مناسب میداند که البته تا حدودی هم درست است. شما میتوانید گام ها یا آرپژ هایی را که به خوبی فراگرفته اید و در نواختنشان روان هستید برای گرم کردن استفاده کنید. اما هیچگاه گام ها و آرپژ های جدید را برای گرم کردن استفاده نکنید.

 گام نوازی کمک میکند تا پنجه ای هماهنگ و قابل کنترل تری به دست آورید، و آرپژ چابکی و کنترل زیادی را برای دست راست فراهم میکند.

تمرین گام و آرپژ را با تمپوی پایین شروع کنید و در هر سه دور از اجرا، به مرور تمپو را افزایش دهید. اما هیچ وقت بیشتر از حد توانتان سریع اجرا نکنید و اجازه دهید با همین ترتیب و به مرور سرعت نوازندگی شما افزایش پیدا کند.

بسیاری از نوازندگان داینامیک های قطعه را نادیده میگیرند، شما با گام نوازی میتوانید تمرین خوبی روی داینامیک ها داشته باشید به این صورت که ابتدا یک گامی را که خوب فراگرفته اید را با داینامیک خیلی آهسته شروع به نواختن کنید و بعد از سه دور نواختن، کمی قوی تر بنوازید و همینطور به تمرین ادامه دهید تا به صدایی شفاف و قوی برسید . این تمرین را میتوانید برعکس هم انجام دهید و تاثیرات شگفت انگیز آن را مشاهده کنید.

بر اساس زمان تمرین روزانه ی خود زمانی بین 10 تا 15 دقیقه را برای تمرین گام و آرپژ در نظر بگیرید و با جدیت گام نوازی کنید و آرپژ بزنید.

5-نت خوانی

یک شوخی در اجتماع نوازندگان گیتار الکتریک وجود دارد که میگوید :

” چطور میتوانم آن گیتاریست را ساکت کنم ؟ پاسخ: قرار دادن برگه های نت در جلوی گیتاریست! “

بیایید واقع بین باشیم ، شوخی بالا در مورد بسیاری از نوازندگان حقیقت دارد. بسیاری از هنرجویان از یادگیری مهارت های نت خوانی فرار میکنند و این مسئله موجب میشوند آنها هیچ گاه به اوج نوازندگی خود نزدیک نشوند.

در بسیاری از سازها مانند گیتار الکتریک و خصوصا سازهای موسیقی ایرانی رایج شده که یا از تبلچر استفاده میکنند و یا به صورت گوشی شروع به یادگیری قطعه ی جدید میکنند و این مسئله به یک آفت تبدیل شده است.

اما چرا یادگیری مهارت های نت خوانی مهم است؟

بسیاری از قطعات، به صورت استاندارد نت نگاری شده اند و اگر شما مهارت های کافی نت خوانی را نداشته باشید هیچ گاه نمیتوانید آن قطعات را اجرا کنید. فرض کنیم شما میخواهید یک قطعه از “آگوستین باریوس مونگره” یا ” بتهوون” اجرا کنید . فکر میکنید چند درصد از قطعه را بتوانید به صورت گوشی یا از روی تبلچر بنوازید ؟ پاسخ کمتر از سی درصد است.

علاوه بر آن تقریبا تمام گنجینه ی موسیقی دنیا به صورت دفترچه های  نت نگاری شده در دسترس شما قرار دارد و منطقی تر است که شما با افزایش مهارت های نت خوانی قطعه ای که میخواهید بنوازید را به صورت استاندارد و از روی نت آن بنوازید.

شما با نت خوانی میتوانید به صورت بصری نیز آن قطعه را لمس کنید و حس کنید و تکنیک هایی که برای آن قطعه در نظر گرفته شده را به صورت کامل اجرا کنید و در نهایت اجرای شما پختگی بیشتری پیدا میکند و مهارت های نوازندگی شما نیز تقویت میشود.

به خاطر داشته باشید که نت خوانی از دو قسمت تشکیل شده است. سعی کنید ابتدا به صورت تئوری نت خوانی را یاد بگیرید و بعد از شناخت تمام علامت ها و تئوری نت خوانی به تمرین بپردازید تا مهارت های ذهنی و پردازشی شما نیز بهبود یابد.

هرچقدر بیشتر تمرین کنید مغز شما توان پردازشی بیشتری بر روی نت ها پیدا میکند و در نهایت هماهنگی بیشتری بین نتی که میبینید و چیزی که اجرا میکنید به وجود می آید.

سعی کنید از نت های ساده شروع کنید و به مرور نت های پیچیده تری را امتحان کنید، و هرچقدر که نت های شما پیشرفته تر میشود باز هم در کنار آن از نت های ساده تر برای افزایش سرعت نت خوانی استفاده کنید.

6-آکورد

خوشبختانه گیتار توانایی بالایی در اجرای آکورد های مختلف دارد و میتوان از این توانایی در نوازندگی بهره ی بسیاری برد.

بر خلاف تصور بسیار از هنرجویان یادگیری آکورد صرفا برای اجرای قطعات پاپ، راک یا جاز کاربرد ندارد. ما استفاده ی زیادی از آکورد ها در اجرای قطعات کلاسیک و فلامنکو میکنیم.

تقریبا بسیاری از  انگشت گذاری هایی که برای قطعات نوشته میشود بر اساس ساختار آکوردها  و الگوها است. حالا ممکن است آن آکورد بصورت شکسته ظاهر شود اما اگر شما شکل کامل آن آکورد را بدانید علاوه بر درک عمیق ترهارمونی و کنترپوان قطعه میتوانید انگشت گذاری آن را نیز بهتر درک کنید و حفظ کردنش هم ساده تر میشود.

سعی کنید هفته ای حداقل ده آکورد جدید یاد بگیرید و با ساختار آکورد ها بر روی گیتار آشنا شوید تا بتوانید آکوردهایی که یاد نگرفته اید هم شناسایی کنید.

7-تئوری موسیقی

معمولا وقتی صحبت از تئوری موسیقی میشود بسیاری آن را با نت خوانی اشتباه میگیرند.

در حقیقت نت خوانی نیز تئوری هایی دارد که در حقیقت شناخت زبان موسیقی است اما منظور از تئوری موسیقی چیزی عمیق تر است.

سعی کنید با ساختار انواع گام و مُدها آشنا شوید و نوع ساخت آن را به خوبی یاد بگیرید. بعد از آن شگفت زده خواهید شد که ساختار هر موتیف و هر جمله ای را میتوانید درون قطعه شناسایی کنید و عمیق تر درک کنید.

با نکات هارمونی، کنترپوان تونال و حتی مُدال آشنا شوید. ارتباط بین هارمونی و قطعه، آکورد ها و طریق حل هارمونی در گام های مختلف و …. را به مرور بیاموزید.

نیازی نیست که همه ی این ها را یک شبِ یاد بگیرید و سعی نکنید یک کتاب هارمونی را از اول تا آخر بخوانید. بلکه به مرور و با تمرین سعی به درک این موارد کنید.

تئوری موسیقی بسیار گسترده و پیچیده است و هیچ کس نمیتواند یک شبِ درک کاملی از آن داشته باشد و یا صرفا از روی خواندن کتاب آن را فرا بگیرد!

اما حقیقت این است که نوازندگانی که تئوری موسیقی را به خوبی میدانند نوازندگان بهتری هستند. خصوصا در سبک های کلاسیک یا جاز.

8-خوب بشنوید.

شنیدن موسیقی خوب بسیار ارزشمند است و یکی از مهمترین تمرین هایی است که باید به صورت مستمر انجام شود.

موسیقی های خوب بشنوید، روی آن فکر کنید، روی نحوه ی اجرای آن فکر کنید، هارمونی، سوناریته و موزیکالیته ی آن را با دقت بررسی کنید.  یک قطعه با نوازندگی چند نوازنده را بشنوید و با هم مقایسه کنید.نتایج فوق العاده ای خواهد داشت. این تمرین ساده و لذت بخش را هرگز از زندگی خود حذف نکنید!

جمع بندی:

در مجموع باید بگویم ممکن است تمرین کردن ساده به نظر برسد، اما تمرین کردن درست پیچیدگی های خودش را دارد. در تمرینات اول از همه نظم را رعایت کنید. بدون برنامه ی منظم نمیتوان به نتایج مطلوبی رسید.

     همیشه این عبارت را به خاطر داشته باشید : “درست تمرین کردن خود یک هنر است.”

تمام موارد گفته شده  و روش تمرین گیتار برای نوازنده ای عالی شدن لازم است، هرچند میتوان موارد دیگری نیز به این لیست اضافه کرد اما ترجیح دادم تا موارد لازم را به صورت کلی مطرح کنم تا ذهن شما را با مقوله ی تمرین کردن درست و اصولی آشنا کنم.

یک برنامه ی تمرینی برای خودتان تهیه کنید و همیشه به آن پایبند باشید. به خودتان در هر تمرین نمره بدهید تا بتوانید عملکردتان را بررسی کنید.

در انتها یک فایل نمونه که آقای بهمنی زحمت تهیه ی آن را کشیده اند برای شما قرار میدهم، شما میتوانید از همین فایل برای برنامه ریزی تمرینی خود استفاده کنید یا از روی آن یک برنامه ی اختصاصی برای خودتان تهیه کنید.